LONDRA/PEKİN (AA) - İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde düzenlenen 19. G20 Liderler Zirvesi'nde bir araya geldi.
İngiltere ile Çin arasında farklı alanlarda işbirliği olanaklarını ele alan iki liderler 2018'den bu yana ilk kez yüz yüze görüştü.
İngiltere Başbakanlık Ofisi 10 Numara'dan bir sözcünün yaptığı yazılı açıklamaya göre, Starmer, görüşmede iki ülke arasında "tutarlı ve pragmatik" ilişkiler kurma çağrısında bulundu.
İngiliz Başbakan, G20 ülkeleri ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) üyeleri olarak İngiltere ve Çin'in küresel istikrar, ekonomik işbirliği ve temiz enerji dönüşümü için birlikte çalışma sorumluluğunu paylaştığını belirtti.
Başbakan Starmer, bu ortak hedeflere ulaşmak için İngiltere'nin yaklaşımının, "tutarlı, saygılı ve pragmatik olacağını" ifade etti.
Her iki taraf da özellikle iklim konusunda bu tutumun gündemin üst sıralarında yer alması ve net sıfır emisyon hedefine ulaşma yolunda küresel ilerlemeyi hızlandırmak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini bildirdi.
- "Çin ile dürüst ve açık şekilde diyalog kurmak istiyoruz"
Başbakan Starmer, görüşme kapsamında, Hong Kong, insan hakları ve Rusya-Ukrayna Savaşı gibi farklı bakış açılarına sahip olunan alanlarda da Çin ile dürüst ve açık şekilde diyaloğa girmek istediklerini dile getirdi.
Starmer, yaklaşımının her zaman ülkesinin ulusal çıkarlarına dayalı olacağını ancak öngörülebilir ve pragmatik ortak olmaya devam edeceklerini yineledi.
Geleceğe dönük adımların da ele alındığı görüşmede, İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves'in gelecek yıl ekonomik ve finansal işbirliğini görüşmek üzere Çin Başbakan Yardımcısı Hı Lifıng ile bir araya gelmek üzere Pekin'i ziyaret etmesi konusunda mutabık kalındı.
- "Geniş potansiyel işbirliği alanları"
Çin Dışişleri Bakanlığından görüşmeye ilişkin yapılan açıklamaya göre, Devlet Başkanı Şi de iki ülkenin tarih, kültür, değerler ve sosyal sistemler bakımından farklı olsalar da geniş ortak çıkarları paylaştığı ve birbirlerinin kalkınmalarını akılcı ve objektif bir perspektiften görmeleri gerektiğini belirtti.
Dünyanın yeni bir çalkantı ve dönüşüm evresinden geçtiğine işaret eden Şi, Çin ve İngiltere'nin, BMGK'nin daimi üyeleri ve büyük küresel ekonomiler olarak hem kendi ulusal kalkınmalarını ilerletme hem de küresel sorunlara çözüm üretme sorumluluğunu paylaştığını dile getirdi.
Şi, iki ülkenin stratejik ortaklık anlayışına ve karşılıklı saygı, karşılıklı öğrenme, açık işbirliği ve karşılıklı kazanç ilkelerine bağlı kalarak ilişkilerin sağlıklı ve istikrarlı gelişimini hedeflemesi gerektiğini kaydetti.
İki ülkenin, ticaret ve yatırımlar, temiz enerji, finansal hizmetler, sağlık bakımı ve refah hizmetleri gibi "geniş potansiyel işbirliği alanları" bulunduğunun altını çizen Şi, bu alanlardaki işbirliğinin iki ülke halklarının yararına olacak yönde geliştirilmesi çağrısında bulundu.
Şi, Çin ve İngiltere'nin küresel sorunlara siyasi çözümler bulması, yapay zekanın küresel yönetiminin güçlendirilmesini teşvik etmesi, dünya ekonomik büyümesine ve ortak kalkınmaya katkıda bulunması gerektiğini vurguladı.
- İşçi Partisi, bozulan ilişkileri yeniden tesis etmek istiyor
İngiltere'de temmuzda yapılan seçimleri kazanarak iktidara gelen Başbakan Starmer liderliğindeki İşçi Partisi hükümeti, son 10 yılda Muhafazakar Parti iktidarlarında Çin ile giderek bozulan ilişkileri yeniden normalleştirmeyi ve özellikle ekonomik alanda işbirliğini geliştirmeyi hedefliyor.
İngiltere'de Muhafazakar Parti iktidarında, özellikle 2016'da başbakanlığı devralan Theresa May döneminden itibaren ilişkiler giderek ihtilaflı bir seyre girmişti. İki ülke arasında, Pekin yönetiminin eski İngiliz sömürgesi Hong Kong'un özerk yönetim yapısını aşındıran adımları, Sincan ve Tibet'teki insan hakları sorunları başta olmak üzere anlaşmazlıklar giderek derinleşirken, üst düzey temaslar azalmıştı.
İngiltere Parlamentosu, 2021'de Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Uygur azınlığa "soykırım" uyguladığına dair kararı kabul etmiş ve aynı yıl İngiliz hükümeti, Çinli telekomünikasyon şirketi Huawei'in ülkede 5G hücresel iletişim altyapısı kurmasını yasaklamıştı.
- Güvenlik endişeleri
İngiltere'nin Çin'in ülkedeki faaliyetlerine ve ekonomik güvenliğine dair endişeleri de artmıştı.
Muhafazakar Partinin son Başbakanı Rishi Sunak, göreve başladıktan kısa süre sonra, Kasım 2022'de yaptığı konuşmada, Çin ile ilişkilerde "işbirliğinin altın çağının noktalandığını", İngiltere'nin bundan böyle "ekonomik güvenliğe odaklanması gerektiğini" vurgulamıştı.
Sunak liderliğindeki Muhafazakar Parti hükümetinin Mart 2023'te güncellediği "Güvenlik, Savunma, Kalkınma ve Dış Politika Bütünleşik Strateji Belgesi"nde Çin'in hem güvenlik hem değerler bakımından İngiltere'nin görmeyi istediği uluslararası düzene "çağı tanımlayan bir meydan okuma" oluşturduğu belirtilerek, Çin'e yönelik yaklaşımın "değişerek ilerlemesi"nin gerektiği vurgulanmıştı.
Belgede, "Pekin ile iklim değişikliği gibi sorunlarda işbirliği için ortaklarımızla çalışmayı sürdüreceğiz fakat Çin Komünist Partisinin zorlama ve bağımlılıklar yaratma girişimlerine diğerleriyle birlikte karşı çıkacak, ülkemizi, demokrasimizi ve ekonomimizi koruyacağız." ifadesine yer verilmişti.
İngiltere Parlamentosunun İstihbarat ve Güvenlik Komitesi de Temmuz 2023'te yayımladığı raporda, Çin'in İngiltere'nin ekonomisi, siyaseti, sivil altyapısı ve akademisine nüfuz ederek "devlete karşı topyekun saldırıya giriştiği", İngiliz hükümetinin buna karşı koruma mekanizmaları geliştirmekte yetersiz kaldığı uyarısında bulunmuştu.
